Case Study: Onze Soldaat

Jotja Bessems vertelt in onze reeks Case Study hoe haar documentaire Onze Soldaat tot stand kwam. Vanaf het moment dat ze de eerste keer in aanraking kwam met het onderwerp tot en met de distributie.

“Hoogtepunt voor mij was de vertoningen afgelopen maart in de geboorteplaats van de soldaat in de Verenigde Staten. Na drie jaar terug te zijn op de plek waar het ooit allemaal begon, was een enorme waardering voor al het werk.”

Idee en research

“Het idee voor Onze Soldaat ontstond toen mijn ouders contact kregen met de familie van de soldaat wiens graf zij hebben geadopteerd op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. De ontmoeting die kort daarop volgde, heb ik met de camera vastgelegd. Toen ik na die gebeurtenis verder in het onderwerp dook en zag wat de ontmoeting aan beide kanten van de oceaan in gang had gezet, is de film uitgegroeid tot een langere documentaire.”

“Ik maak al jaren korte films in opdracht, en een enkele keer een eigen korte film, deels als camjo, deels met crew. Maar een langere onafhankelijke documentaire was voor mij nieuw terrein. Eerst heb ik veel research verricht. Tegelijkertijd schreef ik aan het script en volgde ik met de camera de ontwikkeling bij mijn eigen familie en op afstand de familie in de Verenigde Staten. Hoewel ik wist dat je nog niet gedraaid mag hebben als je een filmplan wil indienen, deed de werkelijkheid zich gewoon voor en moest ik die ontwikkelingen volgen – anders was het moment voorbij.”

“Hoewel ik wist dat je nog niet gedraaid mag hebben als je een filmplan wil indienen, deed de werkelijkheid zich gewoon voor en moest ik die ontwikkelingen volgen – anders was het moment voorbij.”

Liefdewerk oud papier

“Gewend om één-op-één met je onderwerp te draaien, heb ik veel zelf gedaan: script, regie, camera, interview en productie. Budget is er pas na anderhalf jaar gekomen en dan nog zo beperkt, dat iedereen die aan het project heeft meegewerkt dit vooral uit liefde en betrokkenheid met het onderwerp heeft gedaan: de geluidsmixage, kleurcorrectie, voice over en drone-opnames. De componist heeft muziek ter beschikking gesteld die hij eerder gemaakt had. Hij is een keer komen meedenken bij de montage en aan het eind bij de afwerking. En ik heb een vriendin als runner meegenomen naar de Verenigde Staten toen zich daar een unieke gebeurtenis voordeed die ik moest draaien, zonder te weten of er budget zou komen.”

“Ik heb veel geïnvesteerd, ook in tijd; het hele productieproces heeft zo’n twee jaar geduurd. Maar het heeft me veel gebracht. Het was een prachtige ervaring en ik ben heel blij met de reacties op de film. Het was ook een enorm leerproces – niet altijd even leuk, want het kostte veel energie. Maar ik kon met een paar mensen sparren en die hebben me er doorheen gesleept als ik het even niet meer zag zitten. Bij Onze Soldaat heb ik pas in een laat stadium een producent gezocht, maar ik bleek al te ver in het proces. Voor een nieuw project werk ik nu nauw samen met een producent, ook inhoudelijk.”

“Bij Onze Soldaat heb ik pas in een laat stadium een producent gezocht, maar ik bleek al te ver in het proces. Voor een nieuw project werk ik nu nauw samen met een producent, ook inhoudelijk.”

Script en montage

“Van het script heb ik vele versies geschreven, maar het was goeddeels rond toen ik naar de Verenigde Staten ging om te draaien. Met de opnames van de andere lijn in het verhaal, die van een 84-jarige dame die als kind het graf adopteerde van een soldaat die ze persoonlijk gekend heeft, heb ik gewacht tot er budget zou zijn.”

“Gemonteerd heb ik meestal al direct na de opnames, om te zien hoe de scènes zouden uitpakken. Nadat alle opnames klaar waren, heb ik een maand lang in mijn eentje gemonteerd – er was geen budget om een maand een editor in te huren. Een paar keer heb ik iemand uit het werkveld de montage voorgelegd en ben met hun commentaar weer aan de slag gegaan. Toen de opbouw en de scenes grof stonden, heb ik er nog vijf dagen met een editor aan gewerkt.”

Financiering

“Financiering is uiteindelijk uit één fonds en een Rotaryclub gekomen. De samenwerking met organisaties rond het onderwerp heeft wel tot veel publiciteit en vertoningen geleid. De film ging in première op omroep L1 en het gemeentehuis van Margraten. Een jaar later zond KRO-NCRV’s Kruispunt een verkorte versie uit, waar bijna 300.000 mensen naar keken.”

Distributie

“Voor festivals heb ik via het opensource programma DCP-o-matic een DCP gemaakt. Het was niet mijn bedoeling dit zelf te doen – je moet niet alles willen kunnen. Maar de operator van het filmhuis in Utrecht waar ik een vertoning voor betrokkenen had georganiseerd, stimuleerde me om het toch te proberen. Je kunt een DCP alleen checken in een bioscoop, en dat was in dit geval mogelijk – en goed gegaan! Maar het is toch niet iets wat ik gauw zal adviseren zelf te doen.”

“Onze Soldaat heeft op festivals in binnen- en buitenland gedraaid. Obstakel was soms de lengte; met 47 minuten val je meestal binnen de categorie korte film en in plaats van jouw ‘lange korte’ film kunnen wel tien andere korte producties geprogrammeerd worden. Dus doorgaans: hoe korter, hoe beter. Maar gelukkig werd hij ook vaak wèl geselecteerd en won de film verschillende prijzen, waaronder de prijs voor Beste Documentaire op het Eindhovens Film Festival.”

“Hoogtepunt was uiteindelijk de vertoningen afgelopen maart in de geboorteplaats van de soldaat in de Verenigde Staten. Na drie jaar terug te zijn op de plek waar het ooit allemaal begon, was een enorme waardering voor al het werk.”

Gouden tip?

“De tip die ik iedereen kan geven is dan ook: ga ervoor als je de passie voelt, ook al weet je niet waartoe het leidt. Maak gebruik van de kennis van mensen om je heen en durf op onbekenden af te stappen. En geef ook je eigen kennis en ervaring door. Daar wordt iedereen beter van en komen de mooiste producties door tot stand.”