Sander Pleijsier over sound design

Muziek

Wellicht deed de inleiding je wenkbrauwen al wat fronsen, maar het wordt nog gekker. Want naast zijn juridisch werk en passie voor film, komt Sander uit een heel andere richting: muziekproductie. “Al in een vroeg stadium na mijn studie fiscaal recht produceerde ik muziekshows vanuit Seizure BV, een bedrijf dat ik samen met een vriend ben gestart. Hier is ook onze eerste korte film uit voortgekomen, Mischa een CineSud Talent film die twee jaar geleden in première is gegaan. Ondertussen hebben we met Mischa tientallen festivals over de hele wereld bereikt en heeft de productie diverse prijzen heeft gewonnen. Bij deze film deed ik productie en sound design. Zo ben ik in de filmwereld terecht gekomen.”

Sound design

Inmiddels wordt Sander met grote regelmaat gevraagd wanneer iemand op zoek is naar een goede sound designer. “Als sound designer creëer je ruimtes in een film door middel van geluid. Veel mensen staan er niet bij stil, maar ook in geluid wordt een heel verhaal verteld. Dit was meteen een grote uitdaging bij mijn werk voor Mischa. De film speelt zich voor een groot deel in de ruimte af, waar geen geluid is, dus ik moest zelf een hele ‘wereld’ creëren. Na wat puzzelen ben ik veel gaan werken met synthesizers en een tikkende klok. Niet per se dingen die je associeert met de ruimte en het thema van de film, maar het werkte.”

“Sound design vertelt daardoor ook echt zijn eigen verhaal naast de beelden. Je kunt met geluid dingen vertellen die je niet op beeld ziet. Soms draagt geluid de film zelfs. Dat geluid iets gigantisch creatiefs is blijkt ook wel wanneer je het vervangt door andere geluiden. Beelden krijgen opeens een heel andere betekenis. Vaak krijg je ook wonderlijke combinaties. Het geluid van de schuddende stoel bij de raketlancering is bijvoorbeeld eigenlijk een voortrazende trein..."

Misvattingen

In zijn werk als sound designer komt Sander regelmatig misvattingen tegen over wat zijn werk nu eigenlijk precies inhoudt. “Vaak wordt het verward met een sound engineer. Deze persoon is verantwoordelijk voor de meeste technische aspecten van geluid, zoals het bewerken van frequenties, het syncen van beeld en geluid en het mixen daarvan. Als sound designer maak ik de soundscapes. De engineer is dus echt bezig met het verwerken van geluid waar de designer vervolgens weer mee aan de slag kan bij het creëren van deze ruimtes.” Een belangrijke reden voor deze verwarring is volgens Sander het feit dat er nog vaak low budget wordt gewerkt. “Dan heeft men vaak maar één persoon voor de gehele geluidsbewerking, die dus alles doet.”

Bij deze low budget producties, maar ook in het algemeen, is goede communicatie met een geluidsman - of die nu alles doet of dat de functies zijn gescheiden - essentieel. “Wil je de goede kwaliteit van het geluid behouden, dan moet je al tijdens de pre-productie met elkaar in gesprek. De boom operator en de geluidsbewerker moeten van te voren al met elkaar overleggen over de locaties. ‘We will fix it in the post!’ is een dodelijke mentaliteit. Je kanen mag niet van een sound designer of sound engineer verwachten dat hij alles wat misging op de set wel even oplost in de postproductie.”

"‘We will fix it in the post!’ is een dodelijke mentaliteit."

Boomen

“Als sound designer ben je voor zeker 80% afhankelijk van wat er op de set wordt opgenomen. Je kunt het alleen nog polijsten of fine tunen. Als je met een boom opneemt heb je per microfoon maar één signaal. Als daar een beschadiging in zit, kan ik wel proberen daar iets aan te doen, maar je zult het altijd blijven horen. Juist daarom is het ook voor een geluidsman belangrijk om de mogelijkheid te krijgen in alle stilte setnoise op te nemen, of om een scène in repetitie op set al op te nemen. Zo kan de geluidsman het geluid zo ‘droog’ mogelijk opnemen. Dit houdt in: de bron van het geluid zo puur mogelijk opnemen. Zonder achtergrondgeluiden, galm of echo’s ...”

“Soms is het een bewuste keuze om ‘nat’ op te nemen, waar je dus verder af zit van de bron van het geluid en bijvoorbeeld ook de galm van een ruimte en andere omgevingsgeluiden beter hoort. Een nat geluid is lastiger te bewerken omdat de ratio in het aantal decibels tussen de ruis, die altijd te horen is in de opname van de microfoon en het daadwerkelijk op te nemen geluid, kleiner is. Wanneer je dit dan luider probeert te maken in de nabewerking komt de ruis ook meer naar boven. Ondanks dat het ongelooflijk lastig is voor een crew om bij elke scène stil te zijn en even de tijd te nemen om de geluidsman zijn gang te laten gaan, is dat wel belangrijk. Wanneer hij dichterbij de bron kan komen is de kwaliteit altijd beter en kan dit flink schelen in geluiden die later anders nog apart opgenomen zouden moeten gaan worden ('foley' en 'ADR'). Investeer dus altijd in een goede boom operator.”

Creativiteit uit beperking

“Beginnende sound designers doen vaak te snel toezeggingen, waardoor ze opgezadeld worden met slecht geluid. Informeer dus altijd goed van te voren naar wat er is geregeld op het gebied van geluid. Je hebt daarnaast geen bergen aan dure plug-ins nodig voor je werk, je komt al een heel eind met standaardprogramma’s en wat creativiteit. “De afgelopen tijd werk ik alleen nog maar met de stock plugins in mijn DAW (Digital Audio Workstation). Het belangrijkste is om goed te luisteren en dat kost in principe niks. Koop een goede koptelefoon, een microfoon en je bent al een heel eind op weg. Ga ook niet allemaal samples kopen, maar wees creatief en probeer zelf geluiden op te nemen en te maken. De benodigde creativiteit voor dit werk komt juist voort uit beperkingen. Leg jezelf deze beperkingen op en zorg dat je daarmee een goed klinkend product kan aanleveren.”

"De benodigde creativiteit voor dit werk komt juist voort uit beperkingen."