Amerika vs. Europa

Niet iedereen heeft er last van. Maar sommige mensen verzuchten na tien minuten van een film al: “Weer zo’n typisch Amerikaanse film.” Ik geef toe dat ik ook een van die mensen ben. Het is niet altijd duidelijk waarom ik dat verzucht. Als je gaat zoeken naar concrete voorbeelden van wat een Amerikaanse film van een Europese onderscheidt, dan is dat helemaal niet gemakkelijk.

“Weer typisch zo’n Amerikaanse film?”

Uitleg

Wat opvallend is, is dat in Amerikaanse films meer wordt uitgelegd, alsof de filmmakers bang zijn dat de kijkers het anders niet begrijpen. Dat begint al met de titel. ‘Harry Potter and the Philosopher’s Stone’ werd in Amerika uitgebracht als ‘Harrry Potter and the Sorcerer’s Stone’. Een filosofisch verschil misschien, maar in de VS vond men kennelijk de aanduiding voor tovenaar duidelijker. (Natural Philosopher was de aanduiding voor een wetenschapper, ‘wijze’, in het oude Europa). In Amerika zal je ook niet gauw een titel als Richard III zien, want dan denkt het Amerikaanse publiek aan het derde deel van iets, in plaats van Shakespeare ’s toneelstuk over de derde koning Richard van Engeland.

Er is ook zelden sprake van een open einde in een Amerikaanse film: liefst moet Amerika de redder van de wereld zijn en de held moet winnen. Europese films hebben vaker een open einde, het loopt niet per se goed af met de held. Niet dat dit een garantie is voor een goede film.

Bij Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull wordt ons haarfijn een verklaring gegeven voor het mysterie van de Crystal Skull: “Not Into Space, But Into The Space Between Spaces…” Zijn Amerikaanse kijkers tevreden met zo’n uitleg? Misschien is het traditie geworden dat films van het genre Indiana Jones nu eenmaal dit soort quasiwetenschappelijke theorieën als grondslag hebben. Toch klinkt de Europese variant op een fantasy-verklaring soms net iets beter, met nog enige connectie tot het echte leven:

“Of course it is happening inside your head, Harry, but why on earth should that mean it is not real?“ – (Harry Potter and the Deathly Hallows)

Dialogen

Een ander verschil tussen Amerikaanse en Europese films is te vinden in de dialogen. Oskar Wilde zei het al: ‘Er zijn veel overeenkomsten tussen de Amerikaanse en Engelse cultuur, behalve de taal natuurlijk.’ Het lijkt alsof Amerikaanse films vaker hun personages voorstellen met snelle, schijnbaar alledaagse onzin-dialogen, waarvan je je afvraagt: praten Amerikanen werkelijk zo in het dagelijkse leven? Wall Street, Interstellar en Titanic, om er een paar te noemen. In Jaws is sheriff Brody een drukbezet man. In een paar minuten praten vier mensen met hem (tegelijkertijd), loopt hij op straat tussen een drumband, krijgt hij ruzie met een man in een winkel en vraagt iemand hem iets terwijl hij in zijn auto probeert te stappen. Het is héél duidelijk dat de sheriff het druk heeft door dit bijna pijnlijk overdreven toneelstukje. Het lijkt alsof er een ‘realistisch’ beeld neergezet wordt van de karakters, maar mij bekruipt vaak het idee dat Amerikanen zich helemaal niet zo gedragen en praten als in die films, maar dat filmmakers denken dat dit is wat mensen graag horen als ze een film bekijken, omdat ze niet van stiltes houden. Europese films zijn minder bang van stiltes.

Humor

Dan de humor. Ook een bron van verdeeldheid tussen de VS en Europa. Als je citaten op papier ziet, is het nog niet zo gemakkelijk een vergelijking te maken. Je moet het eigenlijk ook in relatie tot de rest van de film bekijken. De gevleugelde uitspraak ‘Maar buurman, wat doet u nu?’ (Flodder, 1986) , is niet goed te duiden als je niet weet dat het, zoals meestal bij Nederlandse films, over seks gaat. Om Amerikaanse met Europese humor te vergelijken moet je twee fragmenten nemen die ongeveer hetzelfde thema en dezelfde functie in de film hebben, bijvoorbeeld deze twee fragmenten uit de historische komedies History of the World (US) en Life of Brian (UK).

“We Romans are rich. We’ve got a lot of gods. We’ve got a god for everything. The only thing we don’t have a god for is premature ejaculation, but I hear that that’s coming quickly.” – History of the World, Part 1 (1981 US)

Minder snel te duiden, maar zeker niet minder grappig is de scene “What have the romans ever done for us?” uit The Life of Brian, UK):

Reg: All right… all right… but apart from better sanitation and medicine and education and irrigation and public health and roads and a freshwater system and baths and public order… what have the Romans done for us?

Beide fragmenten leggen de grap in de tekst zelf, beide bevatten doordenkertjes, maar de Europese versie is minder letterlijk: je moet zelf bedenken waarom dit grappig is. Aan jullie de keuze waar je voorkeur naar uitgaat, ieder het zijne!

Preuts

Voor seks en bloot in films gelden andere wetten in de US dan in Europa – een film als Love, Simon (2018) mag dan wel een doorbraak zijn voor Hollywood vanwege het homoseksuele thema in een tienerfilm, in vergelijking met Europese normen is het een zoete film die niks laat zien. Brokeback Mountain (2005) was veel explicieter en ook emotioneel veel diepgaander, maar Ang Lee’s R-rated meesterwerk over homoseksuele cowboys moest het bij de Oscars afleggen tegen het gekunstelde Crash dat aan de doorsnee Hollywood verwachtingen voldeed.

Tot slot oneliners. Europese onliners zijn meestal filosofischer dan die in Amerikaanse producties: ‘What is the point of worrying oneself too much about what one could or could not have done to control the course…”(The Remains of the Day, UK 1993)

De Amerikaanse oneliners blijven vaak beter hangen omdat ze heel direct zijn:

“You gonna need a bigger boat.” – Jaws (1975 US)